Kod yazarken öneriler almak, metinden videolar oluşturmak, akşam hangi diziyi izleyeceğine karar vermek… Farkında olsak da olmasak da yapay zeka hayatımızın her anında yanında!
Yapay zeka (AI) terimi bir süredir moda. Mesele şu ki, bu sadece gelip gidecek yeni bir trend değil. Ciddi bir potansiyele sahip, hızla büyüyen bir sektör. Yapay zeka uzun yıllardan beri var olan bir kavram ve çeşitli teknolojiler yapay zekanın işleyişine dayanmakta. Ancak ChatGPT ve Google Bard gibi araçların çıkmasıyla birlikte, yeni bir yapay zeka çağının yaklaştığını hissediyoruz.
Peki yapay zeka nedir? Nasıl çalışıyor? Yapay zeka günlük hayatımızda nerelerde kullanılıyor? Yapay zeka ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi bu yazımızda ele alıyoruz. Keyifli okumalar.
Yapay Zeka (AI) Nedir?
Yapay zeka, tahminlerde bulunmak, nesneleri tanımlamak, konuşmayı yorumlamak ve doğal dil oluşturmak gibi geleneksel olarak insan zekasıyla ilişkilendirilen görevleri yerine getirebilen bilgisayar sistemlerini ifade eder.
Yapay zeka sistemleri, büyük miktarda veriyi işleyerek ve kendi karar verme süreçlerinde modellenecek modeller arayarak bunu nasıl yapacaklarını öğrenir. Yapay zeka, özünde, işi otomatikleştirmek ve sorunları daha verimli bir şekilde çözmek amacıyla makinelere insanlar gibi düşünmeyi öğretmekle ilgilidir.
Yapay zeka ile ilgili yaygın yanlış anlamalar da yok değil. 🤚
Yapay zekanın ne olmadığını da belirtmekte fayda var. Yapay zekanın ne olduğuna dair pek çok yanlış anlamalar var:
❌ Yapay zeka robotlarla eş anlamlıdır . Yapay zeka robotlarla sınırlı değil; arama algoritmaları ve doğal dil işleme gibi çeşitli teknolojileri içeren daha geniş bir alandır.
❌ Yapay zeka yakın gelecekte insan zekasını aşabilir . Yapay zekanın yakında insanları geride bırakacağı fikri abartılıyor. Yapay Genel Zeka (AGI) hala teoriktir.
❌ Yapay zeka, içeriği insanlar gibi anlıyor . Yapay zeka, metni veya konuşmayı insani anlamda anlamıyor. Verileri kalıplara dayalı olarak işler ancak anlama yeteneğinden yoksundur.
❌ Yapay zeka tarafsızdır . Sanılanın aksine yapay zeka, eğitim verilerine göre önyargılar oluşturabilir; bu da doğası gereği tarafsız olmadığı anlamına gelir.
❌ Yapay zeka tüm insan işlerinin yerini alabilir . Yapay zeka belirli görevleri otomatikleştirebilse de duygusal zeka, yaratıcılık ve insana özgü diğer beceriler gerektiren işlerin yerini alamaz.
Yapay Zeka Neden Önemli?
Yapay zeka, makinelere insanlarla benzer işleme ve analiz yetenekleri sağlamayı amaçlayarak, yapay zekayı günlük yaşamda insanlar için yararlı bir kaynak haline getirir.
Yapay zeka sağlık ve finanstan, üretim ve eğitime kadar hemen hemen her sektörde kullanılır. Veriye dayalı kararlar alınmasına ve tekrarlanan görevlerin yerine getirilmesine yardımcı olur.
Mevcut teknolojilerin çoğu, yetenekleri geliştirmek için yapay zekayı kullanır. Yapay zeka asistanlarına sahip akıllı telefonlarda, öneri sistemlerine sahip e-ticaret platformlarında ve otonom sürüş kabiliyetine sahip araçlarda bunu görebiliriz.
Yapay Zekanın Temel Bileşenleri
Yapay zekayı incelerken bir dizi terim kullanacağız. Bu nedenle, önemli yapay zeka terimlerinin ve anlamlarının bir listesini oluşturduk:
- Algoritma: Bir bilgisayarın belirli bir görevi gerçekleştirmek için izlediği bir dizi kural veya talimat. Algoritmalar tüm yapay zeka sistemlerinin yapı taşlarıdır.
- Yapay Genel Zeka (AGI): Farklı alanlardaki bilgileri anlama, öğrenme ve uygulama, problemler üzerinden mantık yürütme, bilince sahip olma ve hatta duygusal anlayışa sahip olma yeteneğine sahip, şu anda teorik bir yapay zeka biçimi. Bu, belirli bir görev için tasarlanan ve eğitilen dar yapay zekanın tersidir.
- Derin Öğrenme: Derin öğrenme, yapay sinir ağlarının yardımıyla verileri işleyerek öğrenen bir ML alt kümesidir. Beynimizin çalışma şeklini taklit eden, bilgisayarların deneyimlerden öğrenmesine ve anlamasına olanak tanıyan özel bir makine öğrenimi türü. Basit bir ifadeyle derin öğrenme, bilgisayarların verilerden öğrenmesine ve böylece kendi başlarına kararlar alabilmelerine yardımcı olan sanal bir beyindir.
- Makine öğrenimi: Makine öğrenimi, programlamaya gerek kalmadan önceki deneyim gruplarından otomatik olarak öğrenen ve bunları geliştiren bir yapay zeka uygulamasıdır.
- Doğal Dil İşleme (NLP): NLP, bilgisayarların insan dilini ve konuşmasını anlamasını, tanımasını, yorumlamasını ve üretmesini sağlayan bir araçtır.
- Sinir ağı: Sinir ağları, insan beynindeki sinir bağlantılarını modelleyen ve derin öğrenmeyi mümkün kılan bilgisayar sistemleridir.
- Bilgisayarla görme: Bilgisayarla görme, görüntü içeriğini (grafikler, tablolar, PDF resimleri ve videolar) yorumlamak için derin öğrenme ve model tanımlamayı kullanır.
Yapay Zeka Nasıl Çalışır?
Yapay zekanın ne olduğu gerçekten kavramak için, bir yapay zeka sisteminin işlevini yerine getirmek için uyguladığı adımları anlamak faydalı olacaktır.
Adım 1: Veri toplama
Herhangi bir yapay zeka projesinin ilk adımı veri toplamaktır. Veriler, yapay zeka sisteminin öğreneceği hammadde görevi görür.
Adım 2: Veri hazırlama
Veriler toplandıktan sonra, verilerin hazırlanması ve temizlenmesi gerekir. Bu, alakasız bilgilerin kaldırılması ve verilerin yapay zeka sisteminin anlayabileceği bir formata dönüştürülmesi anlamına gelir.
Adım 3: Algoritma seçme
Algoritma, yapay zeka sisteminin verileri nasıl işleyeceğine dair bir yönerge gibidir. Farklı algoritmalar farklı görevler için daha uygun olabilir. Örneğin, görüntü tanıma için belirli bir algoritma ve doğal dil işleme için başka bir algoritma kullanabilirsiniz.
Adım 4: Modeli eğitme
Bu aşamada model, verilere dayanarak tahminlerde bulunmayı veya kararlar almayı öğrenir.
Adım 5: Modelin test edilmesi
Eğitimden sonra modelin ne kadar iyi performans gösterdiği test edilir. Yeterince doğru değilse daha fazla eğitim alması gerekebilir.
Adım 6: Dağıtım
Model eğitilip test edildikten sonra gerçek dünyadaki bir uygulamaya dağıtılmaya hazırdır.
Adım 7: Sürekli öğrenme
Birçok modern yapay zeka sistemi, zaman içinde öğrenme ve uyum sağlama yeteneğine sahiptir. Bu, daha fazla veri topladıkça performanslarını artırabilecekleri ve bunları daha verimli kullanabilecekleri anlamına gelir.
Yapay Zeka Türleri Nelerdir?
Yapay zeka, yeteneklerine ve işlevlerine göre kategorize edilebilir. Yetenekler söz konusu olduğunda yapay zeka türleri arasında aşağıdaki şekillerde ayrım yapabiliriz:
1. Dar Yapay Zeka
Dar veya bir diğer adıyla zayıf yapay zeka, belirli bir görevi gerçekleştirmek üzere tasarlanmış ve eğitilmiş yapay zeka türüdür. Genellikle insanlardan daha iyi performans gösterir, ancak sınırlı bir bağlamda çalışır ve dar bir şekilde tanımlanmış bir soruna uygulanır. E-posta gelen kutusu spam filtrelerinden öneri motorlarına ve sohbet robotlarına kadar tüm yapay zeka sistemleri zayıf yapay zeka örnekleridir.
2. Genel Yapay Zeka (AGI)
Genel yapay zeka olarak bilinen bu tür yapay zeka, farklı alanlardaki bilgiyi anlama, öğrenme ve uygulama yeteneğine sahip olması beklenen yapay zeka türüdür. Yapay zekanın insan benzeri zekaya ve uyarlanabilirliğe sahip olabileceği varsayımsal bir kriterdir.
3. Süper Yapay Zeka
Süper yapay zeka, insan zekasını aşan ve her görevi insandan daha iyi yerine getirebilen yapay zeka versiyonudur. Süper yapay zekaya sahip bir makinenin yetenekleri arasında düşünme, akıl yürütme, bulmaca çözme, karar verme, öğrenme ve kendi başına iletişim kurma yer alıyor. Bugün süper yapay zeka varsayımsal bir kavramdır ancak yapay zekanın geleceğini temsil etmektedir.
4. Reaktif Makineler
Reaktif makineler, gelecekteki eylemler için geçmiş deneyimleri veya anıları saklamayan temel yapay zeka türleridir. Bunlar, belirli görevleri gerçekleştirmek için tasarlanmış yapay zekanın en temel biçimleridir. Örneğin IBM'in satranç oynayan süper bilgisayarı Deep Blue bu kategoriye girmektedir. Kısacası reaktif makineler anıları depolayamaz veya mevcut kararları bildirmek için geçmiş deneyimleri kullanamaz.
5. Sınırlı Hafızalı Makineler
Sınırlı hafızaya sahip makineler, geçmiş deneyimleri veya verileri kısa bir süreliğine saklayabilen ve kullanabilen makinelerdir. Örneğin, kendi kendine giden bir araba, trafikte gezinmek için çevresindeki araçların hızlarını, mesafelerini, hız sınırlarını ve diğer ilgili bilgileri bir süre boyunca saklayabilir.
6. Zihin Teorisi
Bu, potansiyel olarak insan duygularını, inançlarını ve düşüncelerini anlayan yapay zeka sistemlerine atıfta bulunan teorik bir kavramdır. Her ne kadar merak uyandırıcı olsa da henüz bu düzeyde bir yapay zeka gelişmişliğine ulaşamadık.
7. Öz farkındalık
Yapay zeka gelişiminin zirvesi, varlıklarını anlayan ve kişisel çıkarlara dayalı kararlar alabilen, kendinin farkında olan makineler olacaktır.
Yapay Zeka Nerelerde Uygulanıyor?
Yapay zekanın birden fazla sektörde uygulamaları vardır ve süreçleri kolaylaştırmaya ve iş verimliliğini artırmaya yardımcı olur.
Günlük Hayatta Kullanılan Yapay Zeka
“Yapay zeka günlük hayatta nerelerde kullanılır?” gibi sorular sıkça duyulabilir. Yapay zeka, günlük olarak kullandığımız teknolojilere derinlemesine entegre edilmiştir. Rotanızı gerçek zamanlı trafik verilerine göre optimize eden Google Haritalar'dan, alarmlarınızı ayarlayan ve sorularınızı yanıtlayan Siri ve Alexa'ya kadar yapay zeka neredeyse her yerde mevcut. Bu uygulamalar genellikle belirli görevleri verimli bir şekilde gerçekleştirmek için dar yapay zekayı kullanır.
Sağlık Hizmeti
Yapay zeka, sağlık hizmetlerinde tıbbi teşhislerin doğruluğunu artırmak, ilaç araştırma ve geliştirmesini kolaylaştırmak, hassas sağlık hizmeti verilerini yönetmek ve çevrimiçi hasta deneyimlerini otomatikleştirmek için kullanılır.
Perakende
Perakende sektöründe yapay zeka, kullanıcı kişiselleştirmeyi, ürün önerilerini, alışveriş asistanlarını ve ödemeler için yüz tanımayı güçlendirerek müşteri deneyimlerinde kullanılır. Perakendeciler ve tedarikçiler için yapay zeka, perakende pazarlamanın otomatikleştirilmesine, pazar yerlerindeki sahte ürünlerin belirlenmesine, ürün envanterlerinin yönetilmesine ve ürün trendlerini belirlemek için online verilerin çekilmesine yardımcı olur.
Finans
Finans sektörü, bankacılık faaliyetlerindeki dolandırıcılığı tespit etmek, finansal kredi durumlarını değerlendirmek, işletmeler için finansal riski tahmin etmek ve hisse senedi ticaretini piyasa modellerine göre yönetmek için yapay zekayı kullanır. Yapay zeka ayrıca bankacılığı kişiselleştirmek ve 7/24 müşteri hizmeti desteği sağlamak için fintech ve bankacılık uygulamalarında da kullanılır.
Pazarlama
Pazarlama sektöründe yapay zeka, müşteri katılımını artırmada ve hedefe yönelik reklam kampanyaları yönlendirmede çok önemli bir rol oynuyor. Gelişmiş veri analitiği, pazarlamacıların müşteri davranışı, tercihleri ve trendleri hakkında daha derin içgörüler elde etmesine olanak tanırken, yapay zeka içerik üreticilerinin de geniş ölçekte daha kişiselleştirilmiş içerik ve öneriler oluşturmalarına yardımcı olur.
Oyun
Video oyunu geliştiricileri, oyun deneyimlerini daha sürükleyici hale getirmek için yapay zekayı kullanıyor.
Kamu Hizmetleri
Devlet kurumlarının ve benzeri kuruluşların yapay zekayı birçok farklı görev için kullandığını görüyoruz. Bu görevlerden bir tanesi trafik yönetimi. Yapay zeka algoritmaları, sinyal zamanlamalarını optimize etmek, sıkışıklığı azaltmak ve yol güvenliğini artırmak için trafik verilerini gerçek zamanlı olarak analiz edebilir.
Yapay Zeka Örnekleri
- Üretken Yapay Zeka Araçları: ChatGPT, Gemini, Claude ve Grok da dahil olmak üzere yapay zeka sohbet robotları olarak da adlandırılan üretken yapay zeka araçları, makalelerden kodlara ve basit soruların yanıtlarına kadar çeşitli formatlarda yazılı içerik üretmek için yapay zekayı kullanır.
- Akıllı Asistanlar: Alexa ve Siri gibi kişisel yapay zeka asistanları, çeşitli görevleri gerçekleştirmek üzere kullanıcılardan talimatlar almak için doğal dil işlemeyi kullanır. Hatırlatıcı ayarlamak, online araştırma yapmak veya mutfağınızın ışıklarını kapatmak gibi komutları yerine getirebilirler.
- Sürücüsüz Arabalar: Kendi kendine giden arabalar, etraflarındaki nesneleri tespit etmek, diğer arabalara olan mesafelerini belirlemek ve trafik sinyallerini tanımlamak için derin sinir ağlarını kullanırlar.
- Giyilebilir cihazlar: Sağlık sektöründe kullanılan birçok giyilebilir sensör ve cihaz, hastaların kan şekeri düzeyleri, kan basıncı ve kalp atış hızı dahil olmak üzere sağlık durumunu değerlendirmek için derin öğrenmeyi uygular. Ayrıca hastanın önceki tıbbi verilerinden modeller elde edebilir ve bunu gelecekteki sağlık koşullarını tahmin etmek için kullanabilirler.
Yapay Zekanın Faydaları Nelerdir?
Yapay zeka, tekrarlanan görevlerin otomatikleştirilmesi, karmaşık sorunların çözülmesi, insan hatalarının azaltılması ve çok daha fazlası için faydalıdır.
✅ Tekrarlanan Görevleri Otomatikleştirir
Veri girişi gibi tekrarlanan görevlerin yanı sıra müşteri hizmetleri görüşmelerinin tümü yapay zeka teknolojisi kullanılarak otomatikleştirilebilir. Bu, çalışanların diğer önceliklere odaklanmasını sağlar.
✅ Karmaşık Sorunları Çözer
Yapay zekanın büyük miktarlarda veriyi aynı anda işleyebilme yeteneği, finansal görünümleri tahmin etmek veya enerji çözümlerini optimize etmek gibi, insanlar için çok zor olabilecek karmaşık sorunları hızlı bir şekilde bulmasına ve çözmesine olanak tanır.
✅ Müşteri Deneyimini İyileştirir
Yapay zeka, kullanıcı kişiselleştirme, sohbet robotları ve otomatik self-servis teknolojiler aracılığıyla uygulanarak müşteri deneyimini daha kusursuz hale getirir ve işletmeler için müşteri tutma oranını artırır.
✅ Sağlık Hizmetlerini Geliştirmeye Yardımcı Olur
Yapay zeka , hastanelerde ve bakım merkezlerinde tıbbi teşhisleri, ilaç geliştirmeyi ve tıbbi robot uygulamasını hızlandırarak sağlık hizmetlerini geliştirmek için kullanılır.
✅ İnsan Hatasını Azaltır
Verilerdeki ilişkileri hızlı bir şekilde tanımlama yeteneği, yapay zekanın dijital bilgi yığınları arasındaki hataları veya anormallikleri yakalamasını sağlar. Genel olarak insan hatasını azaltır.
Yapay Zekanın Tarihi
Bir kavram olarak yapay zeka, 1950'lerde bilgisayar bilimcisi Alan Turing'in, makinelerin düşünüp düşünemeyeceğini ve bir makinenin zekasının nasıl test edileceğini sorgulayan "Bilgisayar Makineleri ve Zeka" makalesini yayınlama ile ortaya çıktı. Bu makale, yapay zekanın araştırılmasına ve geliştirmesine zemin hazırladı.
1956 yılına gelindiğinde, bilgisayar bilimcisi John McCartchy tarafından “Yapay zeka” terimi Dartmouth College'daki bir akademik konferansta ortaya atıldı.
McCarthy'nin konferansından sonra, 1970'ler boyunca, akademik kurumlar ve hükümetlerin finansmanı sayesinde yapay zeka araştırmalarına olan ilgi arttı. Bu araştırmalar, makine öğrenimi, sinir ağları ve doğal dil işleme gibi çeşitli yapay zeka temellerinin ortaya atılmasını sağladı.
2000'li yılların ortalarına gelindiğinde, işlem gücü, büyük veri ve gelişmiş derin öğrenme tekniklerindeki yenilikler, yapay zekanın önceki engellerini çözerek daha fazla yapay zeka atılımına olanak sağladı. Sanal asistanlar, sürücüsüz arabalar ve üretken yapay zeka gibi modern yapay zeka teknolojileri 2010'larda ana akıma girmeye başladı ve yapay zekayı bugünkü haline getirdi.
Yapay Zekanın Geleceği
Yapay zekanın geleceği, endüstrilerde devrim yaratma, insan yeteneklerini geliştirme ve karmaşık zorlukları çözme potansiyeliyle büyük umut vaat ediyor. Yeni ilaçlar geliştirmek, küresel tedarik zincirlerini optimize etmek ve yaşama ve çalışma şeklimizi dönüştürmek için kullanılabilir.
İleriye baktığımızda, yapay zeka için bir sonraki büyük adımlardan biri, zayıf veya dar yapay zekanın ötesine geçerek yapay genel zekaya (AGI) ulaşmaktır. AGI ile makineler, insanlarla aynı şekilde düşünebilecek, öğrenebilecek ve hareket edebilecek, böylece organik zeka ile makine zekası arasındaki çizgi bulanıklaşacak. Bu, tıpta, ulaşımda ve daha birçok alanda artan otomasyon ve problem çözme yeteneklerinin yanı sıra duyarlı yapay zekanın da önünü açabilir.
Yapay Zeka Kariyeri
Bu yazımızda yapay zekanın temellerinden bazılarını ele aldık. Şimdiye kadar okuduklarınız ilginizi çektiyse ve bu büyüleyici alan hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, Yapay Zeka Mühendisi Nedir? Ne İş Yapar?, Yapay Zeka Mühendisi Hangi Dilleri Bilmeli? ve Yapay Zeka Mühendisliğinin Geleceği Var mı? yazılarımızı da okuyabilirsiniz.
